މިއަދު ހުށަހަޅައިލުމަށް ގަސްދުކޮށްފައި މިވަނީ ވަރަށް މުހިންމު މައުޟޫއެކެވެ. އެހެން ގޮތަކަށް ދަންނަވާނަމަ، ދަރިވަރުންގެ އުނގެނުމުގެ ހުރިހާ މަރުހަލާތަކަކަށް ވެސް ބޭނުންވާ އަދި ހަމަ އެހެންމެ ދިރިއުޅުމުގެ ހުރިހާ ހަރުފަތްތަކުގައި ވެސް އެހާނމެ މުހިންމު ކަމެކެވެ. ދަރިވަރުންގެ ކިބައިގައި އުނގެނުމަށް ލޯބި އިތުރުކޮށް އެލޯބި ދަމަހައްޓަން އަޅުގަނޑުމެން މުދައްރިސުންނަށް ކުރެވިދާނީ ކަންކަމަކީ ކޮބާތޯ ބަލާލުމެވެ. ހަގީގަތަކީ އުނގެނުން އެއީ ޝައުގުވެރިކަމެއް ނެތި ކުރެވިދާނެ ކަމެއް ނޫނެވެ. މީގެ އެންމެ ބޮޑު ހަގީގަތަކީ އިންސާނުންގެ ސިކުނޑީގެ ކަންކަން ހިނގާގޮތާއި އިހުސާސްތަކާއި ވަނީ ވަރަށް ބޮޑަށް ގުޅިލާމެހިފައެވެ. ކުރީގެ ބައެއް ލިޔުންތަކުގައި ވެސް މިކަމަށް އަޅުގަނޑު ވާނީ އިޝާރާތްކޮށްލާފައެވެ. ދަރިވަރުން އުނގެނެމުންދާ އެއްޗަކާއި އެކުދިންގެ ތަޖުރިބާތަކާއި ގުޅުވާ، އެކުދިންގެ ބައިވެރިވުން އިތުރުކުރުމުގެ މުހިންމު ކަމާ ބެހޭގޮތުން ދެތިން ލިޔުމެއްގައި އަލިއަޅުވާލެވިފައިވާނެއެވެ. މިގޮތުން ވިސްނާލާއިރު، އިންސާނުންގެ ސިކުނޑިއަކީ ކޮންމެ ޢުމުރެއްގައިވެސް އޭނާގެ ހާޔާތުގައި ބޭނުންވާ ކަންތައްތަކަށް، ހާލަތްތަކަށް ބޭނުންވާ ކަންކަން ދެނެގަތުމުގެ ގާބިލުކަން ލިބިފައިވާ އެއްޗެކެވެ. އުނގެނުމަކީ ތަބީޢީގޮތުން އިންސާނުންނަށް ލިބިދީފައިވާ ކަމެއް ނަމަވެސް އެކަން މެދުވެރިވަނީ އޭނާއަށް އެކަން ބޭނުންވާ މިންވަރާއި، ކަމަށް އޮތް ޝައުގުވެރިކަމާއި ގަޔާވުމާއި، ބޭނުންވުމާއި، މިހުރިހާ ކަމެއް ގުޅިގެންނެވެ. ސާފުބަހުން ދަންނަވާނަމަ، ސިކުނޑިއަށް އެއްޗެއް ނަގައިގަނެވި އެއިން އެއްޗެއް ދޭހަވެ، އޭގެ ބޭނުމެއް ކުރެވެނީ އިންސާނުން އެކަމަށް އެދިގެން ބޭނުންވެގެންނެވެ (ފޯރޑް އަދި ފޯރޑް، 2019). މިރައުޔަށް ބަރޯސާވާނަމަ، އުނގެނުމުގެ އެންމެ އަސާސީ ކަމަކީ އުނގެނެން ބޭނުންވުމާއި ޝައުގުވެރިވުމާއި އުނގެނެން އުޅޭ އެއްޗަކަށް ގަޔާވުމެވެ. ހަމައެގޮތުން އުނގެނުމަކީ އިންސާނުން ދުނިޔޭގައި އުޅުމަށް ލާޒިމު ކުރާ ކަމެކަން ވެސް މި ޢިލުމުވެރިން އިތުރަށް ފާހަގަކުރައްވާފައިވެއެވެ. މާނައަކީ އުނގެނުމާއި ނުލައި އިންސާނުންނަށް ދިރިއުޅެން އުދަގޫވާނެއެވެ.
ފަހަރުގައި އުނގެނުން މިތާގައި މިމާނަކުރެވޭ ގޮތާއި މަދަރުސާއެއްގައި ކިޔަވައިދީގެން، އުނގެނުން ހިނގާގޮތާ މެދު ކުޑަ ފަރަގެއް ހުރެދާނެއެވެ. ނަމަވެސް އެއްގޮތްކަމެއް ކަމަށް ގަބޫލު ކުރެވެނީ އުނގެނުމަކީ ކޮންމެ ފަހަރަކު މުދައްރިސެއް ނުވަތަ އެހީތެރިއެއްގެ އެހީގައި ހިނގާ ކަމެއް ނޫންކަމެވެ. މަދަރުސާއެއްގައި ނުވަތަ އުނގެނުމަށް އަމާޒު ކުރެވިގެން ރޭވޭ ކަންކަމުގައި މުދައްރިސުންނަކީ އުނގެނުމަށް އެހީތެރިވެދެވޭނެ ނުވަތަ މެދުވެރިއަކަށް ވެދާނެ މީހުންނެވެ. އެހެންނަމަވެސް، ގަބޫލުކުރަން ޖެހޭ ކަމަކީ މުދައްރިސުން ކިތަންމެ މަސައްކަތް ކުރިޔަސް ދަރިވަރުން އެ އުނގެނޭ އެއްޗަކަށް ޝައުގުވެރިވެ، ބޭނުންވެގެން ނޫނީ އުނގެނުން ރަގަޅަކަށް ނުހިނގާނެކަމެވެ.
ސްކޫލުގެ މާހައުލާމެދު ބަލާލާނަމަ، ފާހަގަ ކުރެވޭ ވަރަށް ގިނަ ނުރަނގަޅު ވިސްނުންތައް ޢާއްމުވަމުންދާ ކަން އަޅުގަނޑަށް ފާހަގަކުރެވެއެވެ. މިސާލަކަށް އަޅުގަނޑުމެން މުދައްރިސުންނަށް ވަރަށް ގިނަފަހަރަށް އުނގެނުމާ މެދު ދެކެވެނީ ވަގުތީ ކަމެއްގޮތުގައެވެ. އެވަގުތު އެކިޔައިދޭ އެއްޗެއް ދަސްވިކަން ހާމަވާ ލަފުޒެއް، ޢިބާރާތެއް، ޖުމުލައެއް ދަރިވަރުންނަށް އެނގުމުން އެއީ އުނގެނެވުނު ކަމުގައި ގަބޫލު ކުރެވެއެވެ. ހަމައެހެންމެ އިމުތިހާނެއްގައި އެ ކިޔަވައިދެވުނު ބައިތަކާ ގުޅިގެން ދޭ ސުވާލުތަކުގެ ޖަވާބު ދެވުމުން އެއީ އެންމެ ބޮޑަށް އެނގޭ ދަރިވަރު ކަމުގައި ނިންމެއެވެ. އުނގެނުމަކީ އިމުތިހާނަކާއި ކޮންމެހެން ގުޅިފައިވާ ކަމެއް ނޫނެވެ. މާނައަކީ އިމުތިހާނެއް ހެދުމަށް އެއްޗެއް ދަސްކޮށްލާ ދަސްކޮށްލުން އެއީ އެންމެ ފުރިހަމަ އުނގެނުމަކަށް ނުވާކަމެވެ. މިއަދުގެ މައުޟޫޢު ގައި އަޅުގަނޑުގެ މައިގަނޑު އަމާޒަކީ ހަގީގަތުގައި އުނގެނުމަށް ޝައުގުވެރި ކުރެވޭނީ ކިހިނެއްތޯ ދެނެގަތުމެވެ. މިއީ އެއްވެސް ހާލެއްގައި ލިބޭ މާކުހަކަށް، ސަރޓިފިކެޓަކަށް، ނަތީޖާއަކަށް އެދިގެން ކުރާކަމަކާ މުޅިން ޚިލާފު ކަމެކެވެ. އަބަދުމެ، އިމުތިހާނަށް، މާކުހަށް ނުވަތަ ވަޒަން ކުރުމަށް އަމާޒުކޮށްގެން އުނގެނުން ރޭވޭތީ ދަރިވަރުންގެ ވިސްނުންތައް ވެސް ބައްޓަންވެފައި އޮންނަނީ އުގެނުމަކީ ހަމައެކަނި ނަތީޖާއާ ގުޅިފައިވާ ކަމެއް ގޮތަށެވެ. އުނގެނުމަށް ޝައުގުވެރިވުން، އާކަންތައްތައް ދަސްކުރަން ބޭނުންވުން، އާ ހުނަރުތައް ލިބިގަތުމަށް ބޭނުންވުން، ދަރިވަރުންގެ ކިބައިގައި ހަރުލެއްވުން މުހިންމު ކަމެއްކަމަށް މާބޮޑަކަށް ސަމާލުކަމެއް ނުދެވެއެވެ. އެންމެ ތުއްތުއިރުއްސުރެ، އުނގެނުމަށް ޝައުގުވެރިކަން އުފައްދާ، ހިތްވަރުދީ، އުނގެނުމުގައި ދެމިހުރުމަށް ބާރުއަޅައި، އާއެއްޗެހި، އާކަންތައް ދެނެގަތުމަށް ޝައުގުވެރިކަން އިތުރުކުރުމަށް އުނގެނުން ފަރުމާ ކުރާއިރު ފަރުވާތެރި ނުވެވެއެވެ.
މިމައުޟޫޢަށް އަލި އަޅުވާލަން ގަސްދު ކުރުމުގެ އެންމެ އިސް ސަބަބަކީ އަޅުގަނޑު އަމިއްލަ ކިޔަވައިދިނުމުގެ ތަޖުރިބާގައި ދަރިވަރުންގެ އުނގެނުމުގެ ޝައުގާމެދު ފާހަގަ ކުރެވިފައިވާ ވަރަށް ގިނަކަންތައްތަކެއްގެ ސަބަބުންނެވެ. މިސާލަކަށް، މަތީ ތަޢުލީމު ހާސިލުކުރަން ބޭނުންވާ ވަރަށް ގިނަ ދަރިވަރުންގެ ކިބައިން އެންމެ ފާހަގަ ކޮށްލެވޭ އެއް ކަމަކީ އަވަހަށް ސަރޓިފިކެޓެއް ހޯދައިގެން އެލެވެލްގެ ޑިގްރީއެއް ނިންމާލެވުނު ކަން އިޢުލާން ކުރުމެވެ. ނުވަތަ އެބައިވެރިވާ ކަމެއްގައި ނިމުމުން ލިބޭ ކަރުދާސް ކޮޅު އޮތުމެވެ. ކުލާހުގައި ކިޔަވައިދޭ ބައިތައް ދެނެގަތުމާއި، އޭގެ ބޭނުންތެރިކަމާ މެދު ވިސްނުމާއި، އެ އުނގެނޭ އެއްޗެއްގެ ބޭނުން ފަހުން ކުރެވިދާނެ ގޮތާމެދު ޚިޔާލުކޮށް، އުނގެނުމުގެ ޝައުގު ފާހަގަ ކުރެވެނީ ވަރަށް މަދު ދަރިވަރެއްގެ ކިބައިންނެވެ. ކުރުކޮށް ދަންނަވާނަމަ، އުގެނުނުން އޭގެ ފުރިހަމަ މާނައިގައި އޭގެ ތަޖުރިބާ ކޮށް އެކަން ބަލައިގަނެ، އެއިން ތިމާއަށް ލިބިދާނެ އެހެނިހެން ފައިދާތަކާ މެދު ނުވިސްނެއެވެ. ހަމައެކަނި އެކަރުދާސްކޮޅުގެ ސަބަބުން ހާސިލުވާނެ ނަން އެއީ އެންމެ އިސްކަން ދެވޭ ކަންތަކަށް ވެއެވެ. މިއީ ހިތާމަވެރިކަމެކެވެ. މާނައަކީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ދަރިވަރުން އެންމެ ތުއްތު އިރުއްސުރެ މާކްސް އަށް ފޯކަސްކޮށްގެން ކިޔަވައިދީ، ހަމައެކަނި އުނގެނުމުގެ ނަތީޖާއަށް ބަރޯސާވެގެން އުނގެނުން އަގުވަޒަން ކުރަން ދަސްކޮށްދީ އާދަ ކުރުވިފައިވާތީ ދިމާވާ ކަމެއް ކަމުގައި ގަބޫލު ކުރެވެއެވެ. އަޅުގަނޑުގެ ދަރިވަރުންގެ ކިބައިގައި ވެސް އުނގެނުމުގެ ހިމެނިފައިވާ މަޖާކަމާ، އުނގެނުމުގެ ތަޖުރިބާތަކާއި، އުނގެނުމުގެ އިހުސާސް ތަޖުރިބާ ކުރުމަށް ހުންނަ ޝައުގު ވަރަށް ކުޑައެވެ. އާ އެއްޗެއް ދަސްކުރުމުގެ ރޫހު، އާކަމަކާ މެދު ވިސްނާ ސިކުނޑި ހުޅުވާލުމުގެ ފޯރި، ކޮންމެ ކަމަކުންވެސް އުނގެނުމުގެ ތަޖުރިބާތަކެއް ލިބިގަތުމަކީ މުހިންމު ކަމެއް ކަމަށް ދެކި އެކަމުގެ އަގުވަޒަން ކުރަން ދަރިވަރުންނަށް ނޭނގެއެވެ. ސްކޯރއެއް/ގްރޭޑެއް ނުލިބޭނަމަ، އެއިން އިމުތިހާނެއް ނުދޭނަމަ، އެނގުނުމުގެ ސަބަބުން ފަހުން ލިބޭ އެއްޗެއް ނެތްނަމަ އެއަށް އޮންނަ ޝައުގު ދަށެވެ. އެންމެ ކުރުކޮށް ދަންނަވާނަމެ، އުނގެނުން ސީދާ އުނގެނުމުގެ ގޮތުގައި ވެލިޔު/އަގު ނުކުރެވޭތާ އަދި ކުރަން ބޭނުންވެސް ނުވެއެވެ. ފަހަރުގައި އަޅުގަނޑުމެން މަދަރުސީ ތަޢުލީމު ބައްޓަން ކުރެވިފައިވާ ވާގޮތުން އެކުދިންގެ ކިބައިގައި ޢިލުމަށް އޮންނަ ލޯތްބާއި އަގުވަޒަންކުރުމުގެ ރޫހު އާލާ ކުރެވިފައި ނެތީކަމަށް ވެދާނެއެވެ. އުނގެނުމުގެ އަގު ވަޒަންކުރަން ނުވަތަ އުނގެނުމުގެ ރޫހު އާލާކުރަން ފަށަން ޖެހެނީ އެންމެ ތުއްތު އިރުއެވެ. މިގޮތުން އެނގެނުމަކީ އުފާވެރި،ހޭލަމޭލި، އެކި ކުދިންގެ މެދުގައި ތަފާތު މުޢާމަލާތްތައް ކުރެވޭ، ވާހަކަދެކެވި، ތަޖުރިބާތައް މުއްސަނދި، އާނހާ މޮމެންޓްސް (އެނގެނެވުނު ކަމުގެ އިހްސާސް) ކުރުމަށް ފުރުސަތު ލިބި، އަމިއްލަ ސިކުނޑީގެ ގާބިލުކަން އަންދާޒާކޮށް، ތަފާތު ގޮތްގޮތަށް ކަންކަމާމެދު ވިސްނުމަށް ދެވޭ ފުރުސަތުތަކެއްގެ ތެރެއިން ރޭވޭ ކަންކަމަށް ވުން މުހިންމެވެ. އެއީ އިމުތިހާނަކަށް ކުރާކަމަކަށް ވުރެ ނުވަތަ މުދައްރިސު ކުރާ ސުވާލަކަށް ޖަވާބު ދިނުމަށް ދަސްކޮށްލެވޭ އެއްޗަކަށްވުރެ ފުޅާ ކޮށް ކުރެވެން ޖެހޭ ކަމެކެވެ. ވަރަށް ތިލަކޮށް ދަންނަވާނަމަ، ޢިލުމަށް ނުވަތަ އުނގެނުމަށް ފެންބޮވާފައިވާ ބަޔަކަށް ދަރިވަރުން ތުއްތު އިރު ތަމުރީނުކޮށް ތަރިބިއްޔަތު ކުރަން ޖެހެއެވެ. އޭގެ ސަބަބުން މުޅި ދިރިއުޅުމުގައިވެސް އުނގެނުމުގެ އަގުވަޒަންކޮށް އެކަމުން އެމީހުންނަށް ލިބިދޭ އުފާ އަދި ހިތްހަމަޖެހުން އިތުރުވެގެންދާނެއެވެ.
އުނގެނުމަށް ލޯބި ޖެއްސުން ފެށުމުގެ އެންމެ މުހިންމު ޢުމުރަކީ ތުއްތު އިރުއެވެ. ޅަފަތުގައި ގިނައިން ފޮތާއެއްކޮށް ވަގުތު ހޭދަކުރުމާއި، މައިންބަފައިންނާއެއްކޮށް ފޮތްކިއުމާއި، ފޮތުގައި ހުންނަ ތަފާތު މަޢުލޫމާތާ ގުޅޭގޮތުން ވާހަކަ ދެއްކުން ފަދަ ކަންކަން އެއީ އެންމެ ޅަފަތުގައިވެސް މުހިންމު ކަމެކެވެ. ހަމަ މިއާއެކު ފޮތްތަކުގައި ހުންނަ ކަންކަމަށް ކުދިންގެ ޅަ ސިކުނޑިތައް ހުޅުވާލެވޭ ފަދަ އުކުޅުތައް ބޭނުންކޮށް މަޖާގޮތްތައް ހިމަނައިގެން ފޮތްކިޔުމާ، އުފާވެރި މަޖާ ވަގުތުތަކަކަށް ފޮތްކިއުން ފަދަ ކަންކަން ހެދުމާއި، މަޖުބޫރުކަމެއް އިހުސާސް ނުވާ ފަދަ ގޮތަށް އުނގެނުމުގެ ކަންކަން ދިރިއުޅުމުގެ މުހިންމު ހިއްސާއަކަށް ހެދުމަކީ މުހިންމު ކަމެކެވެ. އޭގެ އިތުރުން ތަފާތު ބާވަތްތަކުގެ ކުރެހުންތަކާއި، އާކަންކަން ޢަމަލީކޮށް ތަޖުރިބާކުރަން ތުއްތުކުދިންނަށް ފުރުސަތު ފަހިކޮށްދީ ހެދުމަކީ ވެސް މުހިންމު ކަމެކެވެ. މިފަދަ ވަރަށް އާދައިގެ ކަންކަމުގެ ސަބަބުން ކުދިންގެ ހިތުގައި ކަންކަން އުނގެނުމަށް ޝައުގު އުފެދި އަދި އުނގެނުން/ވިސްނުން އެއީ ދިރިއުޅުމުގެ މުހިންމެ ހިއްސާއަކަށްވެ އޭގެ ބޭނުންތެރިކަން ބަލައިގަނެވޭނެއެވެ.
އުނގަނައިދޭއިރު ދަރިވަރުންގެ ހިތުގައި އުނގެނި ހޯދުމުގެ ޝައުގު އިތުރު ކުރުމަށް ކުރެވިދާނެ ދެތިން ކަމަކަށް މިތާގައި ބައެއް ތަޖުރިބާކާރުންގެ ޚިޔާލުތަކާއެކު އަލިއަޅުވާލަނަމެވެ. މިގޮތުން ފާހަގަކޮށްލެވޭ ޚިޔާލުކޮޅެއްގެ ހިމަނާލެވިފައި މިވަނީ އޭޝްލީ ކުލިންސް (2017) ހުށަހަޅުއްވާފައި ލިޔުމަކުންނެވެ. މިލިޔުމުގައި އިޝާރާތްކުރައްވާ ގޮތުގައި، ތުއްތު ކުދިންގެ ހިތުގައި އުނގެނި ހޯދުމަށް ޝައުގުވެރިކަން އުފެއްދުމަށް ކުރެވިދާނެ މުހިންމު ދެތިންކަމެއް ފާހަގަކޮށްލެވެއެވެ.
- ތުއްތުކުދިން ގަޔާވާކަންކަން ހޯދާބަލާ ދެނެގަނެ ތަޖުރިބާކުރުމަށް ފުރުސަތު ފަހިކޮށްދީ އެހީތެރިވުން: މިގޮތުން ކުރެވިދާނެ ކަންކަމަކީ އެކުދިން ކުރާ އެކި ކަންކަމާ ގުޅުވައިގެން ވާހަކަ ދައްކާ، ކިޔާފޮތްތަކުގައި ވާ މަޢުލޫމާތާއި، ބަލާ ކާނޓޫނު ނުވަތަ ފިލްމް އަދި ކުޅޭ ގޭމްސް/ކުޅިވަރުފަދަ އެކި ކަންކަމާ ބެހޭގޮތުން ދަރިވަރުންނާއެކު ވާހަކަ ދައްކާ އެކުދިންގެ އަމިއްލަ ހިތުގައި އެކަންކަންކަމުގެ ޝައުގުވެރިކަން އޮތް ނެތް ގޮތް ދެނެގަތުމަށް އެހީތެރިވެދިނުމެވެ. މިއީ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ބެލެނިވެރިންގެ ހައިސިއްޔަތުންވެސް އަދި މުދައްރިސުންގެ ހައިސިއްޔަތުންވެސް ކުރެވިދާނެ ވަރަށް ފަސޭހަ ކަމެކެވެ. ވަކި މާއްދާއެއްގައި ކިޔަވައިދޭ އެއްޗަކަށް ސީދާ އަމާޒުކޮށްގެން މިފަދަ ވާހަކަތައް ދެއްކުމަށްވުރެ، ކުދިންގެ ކިބައިން ނުވަތަ ކުރާ ކަންކަމުން އަދި ދައްކާ ވާހަކަތައް އަޑު އަހައި ދަރިވަރުންގެ ޢާއްމު ޝައުގު ހުންނަ ކަންކަމާއި އަދި ޚާއްޞަ ޝައުގު ހުންނަ ކަންކަން ދެނެގަތުމަށް އެހީތެރިވެދެވިދާނެއެވެ.
- ކަންކަން އަމިއްލައަށް ތަޖުރިބާ ކުރަން ފުރުސަތު ދިނުން: މިއީ ޢާއްމުކޮށް އަޅުގަނޑުމެން ފަދަ ގައުމުތަކުގެ ކިޔަވައިދިނުމުގައި ވަރަށް މަދުން ދަރިވަރުންނަށް ދެވޭ ފުރުސަތުތަކެކެވެ. ދަސްކުރާ އެއްޗަކާ ގުޅޭ ގޮތުންވެސް އަދި ޢާއްމު ދިރިއުޅުމާ ގުޅޭ ކަންކަމުގައިވެސް ދަރިވަރުންނަށް އަމިއްލައަށް ތަޖުރިބާ ކުރަން ދެވެނީ ވަރަށް މަދު ފުރުސަތަކެވެ. މިސާލަކަށް ކަނޑުގައި އުޅޭ ބާވަތްތަކުގެ މަސްމަހާ މެހީގެ ބައިތައް ހިމެނޭ ފިލާވަޅެއްގައި، އެފަދަ އަސްލު ތަކެތި އަތްލާބަލާ ތަޖުރިބާ ކޮށް އެއީ ކިހިނެއް އުޅޭ ތަކެތިތޯ، ކައި އުޅެނީ ކިހިނެއްތޯ، ޢާއްމުކޮށް ކުރަނީ ކޮންކަމެއްތޯ ކިޔައިދިނުމަށް ވުރެ އެތަކެތި އަމިއްލަ ލޮލުން ބަލާ ދެނެގަނެ އުނގެނި ހޯދުމަށް ފުރުސަތު ދިނުން މުހިންމެވެ. ގަސްގަހާ ގެހި އަދި ޖަނަވާރުތަކާ ބެހޭ މަޢުލޫމާތު ކިޔަވައިދޭއިރު ވެސް މިފަދައިން ކަންކަން ކުރުން އެއީ މުހިންމު ކަމެކެވެ. ހަމަ މިފަދަ އެހެން މިސާލަކީ ކާނާގެ ބާވަތްތަކާއި، ކެއުމުގައި ތައްޔާރުކޮށްފައި ހުންނަ ތަކެތި ހަދާފައި ހުންނަގޮތާއި އެއަށް އަޅާ ތަފާތު ބާވަތްތަކާއި ހަދާގޮތްތައް އަމިއްލަ އަށް ތަޖުރިބާ ކުރަން ފުރުސަތު ދެވިދާނެއެވެ. މިކަމުގެ ސަބަބުން، އުނގެނުމުގެ އިހުސާސާއި އޭގެ ބޭނުންތެރިކަން ވަރަށް ބޮޑަށް ދަރިވަރުގެ ސިކުނޑީގައި އަށަގަތުން އިތުރުކުރެވެއެވެ. އުނގެނުމަކީ ވަކި ކަހަލަ އިމުތިހާނެއް ހަދަން ނުވަތަ ސުވާލަކަށް ޖަވާބު ދިނުމަށް ކުރަން ޖެހޭ ކަމެއްގެ ބަދަލުގައި ދިރިއުޅުމުގެ މުހިންމު ހިއްސާއެއް ގޮތަށް އުނގެނުމާމެދު ވިސްނަން ފުރުސަތު ފަހިވެގެންދެއެވެ.
- އުނގެނުމަކީ ޝައުގުވެރި މަޖާ އަދި އުފާވެރި ކަމަކަށް ހެދުން: މިއީވެސް ވަރަށް ގިނަ ފަހަރަށް އަޅުގަނޑުމެންނަށް މާބޮޑަށް ސަމާލުކަން ނުދެވޭ ކަމެކެވެ. ބައެއްފަހަރު މަޖާކަމަކީ ސްޓިކާދީ ޓެންޖިބަލްކޮށް ނުވަތަ އިނާމުތަކެއް ދީގެން ކުރެވޭކަމެއްގޮތުގައި ބެލެވެއެވެ. ނަމަވެސް މާޖާ، އުފާވެރި، ޝައުގުވެރި ކޮންމެ ކަމެއްވާ ޖެހެނީ އެފަދައިނެއް ނޫނެވެ. ދަރިވަރުން އެކަމެއް ކުރާއިރު ކުރެވޭ ތަޖުރިބާތަކަކީ އެކުދިންނާ ސީދ ގުޅޭ މަޖާކަންތައް ތަކެއް ހިމެނޭ ކަމަކަށް ހެދުމެވެ. މިސާލަކަށް ފެންފަދަ ތަކެތި ބޭނުންކޮށްގެން، ކުލަ ކުލަ ބޭނުންކޮށްގެން، އަމިއްލަ ގޮތްތަކެއް ބޭނުންކޮށްގެން ކަންކުރަން ރޭވޭ ވަރަށް ގިނަ ހަރަކާތްތަކަކީ ދަރިވަރުންނަށް މާ ބޮޑު އިނާމެއް ނުދިންނަމަވެސް މަޖާކަމާއެކު ދަރިވަރުންގެ އުނގެނުން ރޭވިދާނެ ގޮތްތަކެވެ. މިސާލަކަށް ކިޔަވައިދޭ މާއްދާތަކުގައި ސީދާ މަޖާކަންތައް ނުހިމެނޭހެން ހީވާ ބައިތައްވެސް ދަރިވަރުންނަށް ޝައުގުވެރިގޮތަކަށް އެކަން ރޭވިދާނެއެވެ. މީގެ ރަގަޅު މިސާލަކަށް ބަލާލާނަމަ، ބަސްދަސްކުރުމުގައި ކުރިއޭޓިވް ރައިޓިން /އުފެއްދުންތެރި ލިޔުން ލިޔަން ދަސްކޮށްދޭއިރު މައުޟޫޢެއް ހަވާލުކޮށް އެކުދިންނަށް ލިޔަން ހަވާލު ކުރުމަށްވުރެ އެކުދިން އަމިއްލައަށް ހަދާ ކުރިއޭޓިވް(އުފެއްދުންތެރި) އެއްޗަކާ ބެހޭގޮތުން އޭގައި ހިމެނޭ އެންމެ މަޖާ/ފަން ކަންތައްތަކާއި ގުޅޭގޮތުން ލިޔުމަށް ހަވާލުކުރުމުން އެލިޔުމުގައ ބޭނުންކުރަން ޖެހޭ އިތުރުގޮތްތަކާ އަދި ލިޔުމުގެ އުފެއްދުންތެރިކަން އިތުރު ކުރެވިދާނެ ގޮތްތައް ފީޑްބެކްދީ ހަދަންވެސް މުދައްރިސަށް ފަސޭހަވާނެއެވެ.
- ކުދިން ކުރާކަންކަމަށް ސީދާ މުދައްރިސު ޝައުގުވެރިކަން އޮތްކަން ދަރިވަރުންނަށް ހާމަކުރުން: މިއީ ދަރިވަރާއި މުދައްރިސާ އެކު ގުޅުން ރަގަޅުވުމުގެ އިތުރުން ދަރިވަރު އުގެނި ހޯދުމަށް ވަރަށް ބޮޑަށް ޝައުގުވެރި ކުރެވޭނެ ކަމެކެވެ. އެކުއްޖަކު ގަޔާވާކަމަކަށް މުދައްރިސުވެސް ޝައުގު އޮތްކަން އެނގުމުން އެކަމާ ބެހޭގޮތުން ވާހަކާ ދައްކާ ހިތްވެ އުގނުމުގެ ޝައުގު އިތުރުވެ، އުނގެނުމަކީ މަޖުބޫރު ކަމެއްގޮތަށް ދެކޭ ދެކުން ވިސްނޭ ވިސްނުން ބަދަލު ކުރެވޭނެއެވެ.
- ދަރިވަރުންގެ އުގެނުމުގެ ސްޓައިލް/ގޮތް ދެނެގަނެ އެފަދަ ކަންކަމަށް ބޮޑަށް އުނގެނުން ރާވާ ގޮތްތައް ގުޅުވުން: މިއީ މުދައްރިސުން ވަރަށް ބޮޑަށް ސަމާލުކަންދޭން ޖެހޭ ކަންކަމެވެ. ކޮންމެ ކުއްޖަކީވެސް ތަފާތު ގާބިލުކަމަކާއި ގޮތްތަކެއް ލިބިފައިވާ ޚާއްޞަ ކުއްޖެއް ގޮތަށް ދެކުމެވެ. ވަކި ކުއްޖެއްގެ ހުންނަން ޖެހެނީ ވަކި ގޮތެއްގައި ގަބޫލު ކުރުމުގެ ބަދަލުގައި ވަކި ގޮތެއް ހުންނަ ކުއްޖަކީ ތަފާތު ކުއްޖެއް ކަމަށްވެސް ނެދެކުމެވެ. އުނގެނުން ރާވަން ޖެހޭނީ އަދި ގުޅުވަން ޖެހެނީ ވެސް ސީދާ ދަރިވަރާއެވެ. އެއީ އުނގަނައިދިނުން ފަރުމާ ކުރެވެނީ އޭނައަށް އަމާޒުކޮށްގެން ކަމަށްވާތީއެވެ.
- އުނގެނުން ފަރުމާކުރާއިރު، ދެކެވޭ ވާހަކަ އަދި މަޝްވަރާގެ ތެރެއިން އުނގެނުން ރޭވުން: މިއީ ޚާއްޞަކޮށް އަޅުގަނޑުމެން ސްކޫލުތަކުގައި ވަރަށް ބޮޑަށް ސަމާލުވާން ޖެހޭ ނުކުތާއެއް ކަމުގައި ގަބޫލު ކުރެވެއެވެ. ވަރަށް ގިނަފަހަރަށް މުދައްރިސަށް ގަބޫލު ކުރެވިފައި އޮންނަނީ ދަރިވަރުންނަށް ހަވާލު ކުރެވޭ އުނގެނުމުގެ ހަރަކާތް ހަވާލު ކުރަން ޖެހޭނީ ފިލާވަޅުގެ ބައިތައް ވަރަށް ރަގަޅަށް ޝަރަހަކޮށްދީ ނިމުމަށްފަހު ކަމުގައެވެ. އެކަމަކު ޝަރަހަކޮށް ދިނުން ގެންދާއިރު ގެންދެވެނީ މުދައްރިސު ކުރާ ކަމެއްގޮތަށް ދަރިވަރުން އަޑު އަހަން ތިބޭ ގޮތަށެވެ. އެއާ ޚިލާފަށް ޝަރަހަކުރުމުގެ ބަދަލުގައި، ދެކެވޭ ވާހަކަ ނުވަތަ އުނގެނުމުގެ ހަރަކާތްތަކުގެ ތެރެއިން ދަރިވަރުންނަށް އެކިޔައިދޭންވާ ބައިތައް އުނގަންނައިދޭން ފަރުމާ ކުރުންމުހިންމެވެ.
- އަބަދުވެސް އެހީތެރިކަމާއި ހިތްވަރުދިނުމުގެ ތެރެއިން ކިޔަވައިދިނުން ރޭވުން: އުނގެނުމަކީ އެއްފަހަރާ ކޮށް ނިންމާލެވޭ ކަމެއް ނޫނެވެ. ކޮންމެ ދުވަހަކީ ވެސް ތަފާތު ގިނަ ގޮތްތަކަކަށް ދަރިވަރުންނަށް ހިތްވަރުދީ އެހީތެރިވެދޭން ޖެހޭ ހާލަތްތައް އަންނަ ދުވަސްތަކެވެ. ބައެއް ފަހަރު އުނގަންނައިދެވޭ ބައިތަކާ ގުޅޭގޮތުން އެހީތެރިވެދޭއިރު، އަނެއްބައިފަހަރު ދަރިވަރުންގެ މުހިންމު ކަންބޮޑުވުމަކަށްވެސް ސަމާލުވެ އެހީތެރިވެދޭން ޖެހިދާނެއެވެ. މިނޫނަސް ދަރިވަރުންގެ ޖުމުލަ ދުޅަހެޔޮކަމަށް އަބަދުވެސް މުދައްރިސުން ޖެހޭނީ ހޭލައި ހުރެ އެކަމަށް އެހީތެރިވެ ތަރުހީބާއި ހިތްވަރު ދިނުމުގެ ތެރެއިން ދަރިވަރުންގެ އުނގެނުމުގެ ކަންކަން ރޭވުން މުހިންމެވެ.
އިސްވެބަޔާން ވެދިޔަ ކަންކަމަކީ ޖުމުލަ ގޮތެއްގައި ބަލާނަމަ ދަރިވަރުންނަށް އުނގެނުމަށް ފަހި އުފާވެރި މާހައުލެއް ފަހިކޮށްދިނުމަށް ކުރެވިދާނެ ކަންތައް ތަކެކެވެ. ބޭނުމަކީ އުނގެނުމުގެ ތަޖުރިބާތަކަކީ ވީހާވެސް އުފާވެރި މަޖާ، ބޭނުންވެގެން ކުރާ ކަމެއްގޮތަށް ރޭވުމެވެ. އުނގެނުމުގެ ތަޖުރިބާތައް ރަގަޅުވުމުން އުނގެނުމުގައި ދަރިވަރުންގެ ބައިވެރިވުމާ ޝައުގުވެރިކަންވެސް އިތުރު ވާނެއެވެ. އުނގެނުމަކީ މަޖުބޫރުކޮށްގެން ކުރެވޭނެ ކަމެއް ނޫނެވެ. މަޖާޒީ ގޮތަކަށް ވިސްނާލާއިރު ސިކުނޑިއަކީ ބޭނުންވަރަށްކަށް އެއްޗެހި އަޅާ ފުރާލެވޭ ގޮތަށް ތައްޔާރުކޮށްފައިވާ ފުޅިއެއް ނޫނެވެ. އެއަށް އެއްޗެހި އެޅެނީ ދަރިވަރުން ބޭނުންވާއެއްޗެކެވެ. އެކުދިން ބޭނުންގޮތަކަށެވެ. މުދައްރިސުން ކިތަންމެ މޮޅު ނަމަވެސް ދަރިވަރުންގެ ހިތުގައި އުނގެނުމުގެ ޝައުގު ނުއުފައްދާ އެނގެނުން ހިނގިކަން ކަށަވަރުކކުރަން ދަތިވާނެއެވެ. ފިލްމަން (1987) ބަޔާން ކުރައްވާގޮތުގައި އުނގެނުމަކީ މުދައްރިސުން ކިތަންމެ ބޭނުންވިޔަސް ސީދާ ސީދާ ކަށަވަރު ކުރެވޭނެ ކަމެއް ނޫނެވެ. ނަމަވެސް އުނގެނޭ އެއްޗަކަށް ޝައުގު އުފައްދައި އެކުދިންގެ ހިއްސާބޮޑުކޮށްގެން އުނގެނުމަށް ފުރުސަތު ދެވޭނަމަ އެކުދިންނަށް އެ އެއްޗެއް އުނގެނެވިއްޖެކަމުގެ ފޮނި އިހުސާސް ކުރުމަށް ފުރުސަތު ދެވިދާނެއެވެ. މީގެ ސަބަބުން އުނގެނެވޭ ކަމުގެ އިހުސާސް އަދި އުނގެނުމަށް އޮންނަ ޝައުގު އިތުރު ކުރެވޭނެއެވެ. މާނައަކީ އުނގެނުން ކަށަވަރު ކުރުމަށް ވުރެ ބަޑަށް ދަރިވަރުންނަށް މާނަހުރި އުނގެނުމުގެ ފުރުސަތު ފަހިކޮށްދެވޭ ކަން ކަށަވަރު ކުރުން މުހިންމު ވާހަކައެވެ. މިއަދު މި ވާހަކަ ދެކެވޭ މައުޟޫޢަކީ އަސްލު އުނގެނުމުގެ މުހިންމުކަން އަދި އެކަމުގެ ރޫހާއި ޝައުގު އިތުރު ކުރުމާ ބެހޭގޮތުންނެވެ. މިކަމަކީ ދަރިވަރުގެ މުޅި ދިރި އުޅުމަށް ބޭނުންވާ ކަމެކެވެ.
ޢިލުމަކީ އޭގޭ ހަގީގީ މާނައިގައި ބަލާނަމަ، ދިރިއުޅުމަށް ބޭނުންވާ އެންމެ މުހިންމު ހަތިޔާރެވެ. އާކަންތައްތައް އުނގެނެން ބޭނުންވުން އެއީ ދިރިއުޅުމާ ކުރިމަތި ލުމަށް ފަސޭހަވެ އެތަށް ކަމަކަށް މަގުފަހިވެގެންދާނެ ކަމެކެވެ. ކޮންމެ ކަމެއްގައިވެސް އުނގެނި ހޯދުމުގެ ރޫހެއް ހިތުގައި އުފެދިފައިވުމަކީ މުސްގުބަލަށްޓަކަށް މިޒާމާނުގެ ކޮންމެ ފަރުދަކަށްވެސް މުހިންމު ކަމެކެވެ. އާ ކަންކަމާމެދު ތަފާތުގޮތްތަކަށް ވިސްނާ، ތަފާތު ޚިޔާލުތައްކޮށް، އެއިން އާހޯދުންތަކަށް ވާސިލުވާން ބޭނުންވުމަކީ އެއީ ދިރިއުޅުމުގެ ކުރިމަގު އުޖާލާވާނެކަމެކެވެ. ދަރިވަރުންގެ މަދަރުސީ ދައުރުން ފެށިގެން އުނގެނި ހޯދުމަށް ލޯބި ޖެއްސިއްޖެނަމަ، ކޮންމެ ތަނަކަށް ދިޔަ ނަމަވެސް އުނގެނުމަކީ އެއީ އޭނާ ކުރާ ހިތުން އޭގެ އަގުވަޒަންކުރެވިގެން، އޭގެ ބޭނުންތެރިކަން އަމިއްލަ ހިތާއި ރޫހުން އެދި އެދިގެން ކުރާކަމަކަށް ވާނެއެވެ. ވަރަށް އާދައިގެ ކަންކަމުންވެސް މުހިންމު މަޢުލޫމާތުތައް ދެނެގަނެ ތަޖުރިބާ ކުރުމުގެ ރޫހެއް ހިތުގައި އުފެދިފައިވާނެއެވެ. މިސާލަކަށް މިގޮތަށް ވިސްނާ ކުދިބައެއްގެ ޚިޔާލު ހުންނާނީ ތަނެއްގައި އޮންނަ ސެމިނާރއަކަށް ވަދެލާ އެތާގައި ދެކެވޭ ޢާއްމު ވާހަކަ ނުވަތަ ބަހުސްކުރެވޭ މައުޟޫއަކީ އަދި އެނގޭ މަޢުލޫމާތު ތަކެއް ނަމަވެސް އެއީ އިތުރަށް އެނގިގެންދާ ބައިތަކެއް ކަމަށް ގަބޫލުކުރެވި، އެއިންވެސް އާވިސްނުންތަކެއް ހޯދުމުގެ ރޫހެއް ހިތުގައި އޮތުމެވެ. ކޮންމެ ތަޖުރިބާއަކީވެސް އުނގެނުމަކަށް ބަލައިގަނެވުމެވެ.
މިޒަމާނަކީ ޢިލުމު/ނުވަތަ އުގެނުމަށް ހުޅުވިފައިވާ އެތަށް ގިނަ ވިސީލަތްތަކަކާއި ގޮތްތަކެއް ހޯދަން ފަސޭހަ ޒަމާނެކެވެ. ކޮންމެ ކަމަކާ ބެހޭގޮތުން ކިޔާލަން ބޭނުންވި ނަމަވެސް ފަސޭހަކަމާއެކު އެކި ފެންވަރުގެ މަޢުލޫމާތުތައް ދަތިކަމެއް ނެތި ހޯދޭ ޒަމާނެކެވެ. އުނގެނުމަށް ލޯބި ކުރާ މީހުން، އާކަންތައްތައް ހޯދަން ބޭނުންވާ މީހުންނަށް ހުޅުވިފައިވާ ޢިލުމީ ޚަޒާނާތަކުގެ އަދަދު ނުކުރެވޭހާވެސް ގިނައެވެ. މިފަދަ ޒަމާނެއްގައި ހަމައެކަނި ލިބޭ މާކުހަކަށް، ގުރޭޑަކަށް، ސަރޓިފިކޭޓަކަށްޓަކައި ޢިލުމުގެ އަގުކުރަން ދަސްކޮށްދިނުމަކީ މުޅި 21 ވަނަ ގަރުނުގެ އުނގެނުމުގެ ފިލޯސަފީއާވެސް ނުބައްދަލު ކަމެކެވެ. އަޅުގަނޑުމެން ކުދިންގެ ހިތުގައި ލޯބި ޖައްސަންވީ އަދި ޝައުގުވެރިކުރުވަންވީ ޢިލުމުގެ ފަހަތުން ބާރަށް ދުވަންށެވެ. ކިތަންމެ ހަލުމިނެއްގައި ގޮސް ހޯދި ނަމަވެސް ހުސްނުވާ މިންވަރަށް ޢިލުމުގެ އާރުތައް ވަނީ މިޒަމާނުގައި އެތަށް ގުނައަކަށް އިތުރުވެފައެވެ. އަދިވެސް ދާނީ އިތުރުވަމުންނެވެ. އިންސާނުންގެ ސިކުނޑިތަކަށް މިވަނީ ޢިލުމީ ތޫފާނުތައް އަންނަން ފަށާފައޭ ދެންނެވިޔަސް މިހާރު މުޅިއެކުން ދޮގަކަށް ނުވާނެއެވެ. މިފަދަ ޒަމާނެއްގައި އެންމެ އިސްކަންދޭންވީ ޢިލުމު ނުވަތަ އުނގެނުމުގެ ރޫހު ކުދިންގެ ހިތުގައި ދިރުވޭތޯއެވެ.
މިއަދު މިހުށަހަޅައި ލެވުނު ވާހަކަ ކޮޅަކީ ހަގީގަތުގައި ކިޔަވައިދިނުން ރާވާއިރު ކުރަން އުދަނގޫ ކަންކަމެއް ނޫނެވެ. ހަމައެކަނީ ބޭނުންވަނީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ކިޔަވައިދިނުމުގެ ފިލޯސަފީ/ވިސްނުން ބަދަލު ކުރުމެވެ. ކިޔަވައިދެނީ މާކްސްދިނުމަކަށް ނުވަތަ ސަރޓިފިކެޓްތަކެއް ދިނުމަކަށް ނޫންކަން އެއާއި ޚިލާފަށް ކިޔަވއިދެވެނީ އުނގެނުމުގެ ރަގަޅު ތަޖުރިބާތަކެއް ފަހިކޮށްދެންށެވެ. އަދި ކޮންމެ އުމުރެއްގެ ދަރިވަރުންނަށް ކިޔަވައިދިންނަމަވެސް މެއެވެ. އަޅުގަނޑަށް ގަބޫލު ކުރެވޭ ގޮތުގައި މިފަދަ ގޮތަކަށް އުނގެނުމާ މެދު ވިސްނުމުން ސީދާ ސީދާ މަޢުލޫމާތުތަކެއް ޝަރަހަކޮށް އެނގިފައިވާ މިންވަރު ބެލުމަށްވުރެ މާބޮޑަށް އުނގަންނައިދިނުމުގެ މަސައްކަތުގެ އަގުވަޒަން ކުރެވޭ މިންވަރުވެސް އިތުރުވެއެވެ. ސަބަބަކީ ދަރިވަރުންގެ އުނގެނުމުގެ އުފާވެރި ތަޖުރިބާތަކާ އަދި ދެކެވޭ ވާހަކަ ތަކާއި ކުރެވޭ މުޢާމަލާތްތަކުން ދަރިވަރުންނާއި އޮންނަ ގުޅުން ބަދަހވެ އުނގެނުމުގެ މާހައުލަކީ މުދައްރިސަށްވެސް އަދި ދަރިވަރުންނަށް ވެސް ޖޯޝުންފުރިފައިވާ އުފާވެރި މާހައުލަކަށް ބަދަލުވެގެންދެއެވެ. އަޅުގަނޑުގެ އުއްމީދަކީ އުގަންނައިދިނުމަކީ އުފާވެރި އިހުސާސްތަކާއި ހިތްހަމަޖެހުން އެކުލެވޭ މަސައްކަތަކަށް ހަދައި އަދި އުނގެނޭ ދަރިވަރަށްވެސް އެއީ މަޖާ އުފާވެރި އިހުސާސްތަކެއް ފޯރުކޮށްދެވޭ ފުރުސަތުތަކެއް އެކުލެވޭ ކަމަކަށް ހެދުމުގެ ރޫހު މުދައްރިސުންގެ ކިބައިގައި އަށަގަތުމެވެ.